Ermenistan-Türkiye normalleşme sürecinde hangi gelişmeler yaşanıyor?

Cumhurbaşkanı Erdoğan yarın Azerbaycan’ın Zafer Bayramı kutlamalarına katılmak için Bakü’de olacak. Azerbaycan lideri Aliyev ile gündeminde Ermenistan ile yürütülen barış görüşmeleri de olacak.

4-5 Kasım günlerinde Ermenistan’ın başkenti Erivan’da “Barış ve Çok Taraflı İşbirliği İnşa Etmek” başlıklı önemli bir uluslararası konferans gerçekleştirildi.

Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan ve Dışişleri Bakanı Ararat Mirzoyan’ın yanı sıra bölge ülkelerinden çok sayıda uzman ve akademisyenin katılımıyla gerçekleşen konferans, 8 Ağustos Erivan-Bakü niyet deklarasyonun imzalanmasının ardından hem normalleşme süreçleri hem de bölgesel işbirliği projelerinin ele alınması açısından yararlı oldu.
 

Azerbaycan’dan uzmanlar ve devlet televizyonun da konferansa katılımı Erivan-Bakü arasındaki güven artırıcı önlemlerin yavaş ama istikrarlı bir şekilde gündeme alındığını gösterdi.
 

Azerbaycanlı ve Ermenistanlı uzmanlar arasında karşılıklı saygıya dayalı iletişimi gözlemlemekten bir Türk gazetecisi olarak memnuniyet duydum. Aynı iletişimin Türkiye ve Ermenistan arasında giderek daha da artan bir düzeye geldiği de ortada.

Konferansta, özellikle Türkiye-Ermenistan arasındaki ilişkilerin normalleşmesinin yaratacağı ekonomik faydalar, ulaştırma, enerji ve ticaret gibi alanlardaki olası gelişmeler ele alındı. Ancak bu noktaya varmak için önce Ermenistan-Azerbaycan arasındaki barış sürecinin tamamlanması gerekliği gündeme geldi.

ERMENİSTAN ANAYASASI NE ZAMAN DEĞİŞİR?

Erivan ve Bakü, bu sene kalıcı barış için 17 maddelik anlaşma metninde uzlaştılar ve bunu ABD’de parafladılar. Ancak Azerbaycan, nihai imzaların atılması için Ermenistan anayasasının değiştirilmesi koşulunu öne sürüyor.

Ermenistan anlaşmasının giriş kısmında yer alan Bağımsızlık Bildirgesi, Azerbaycan’a ait Karabağ bölgesinin Ermenistan’a ait olduğu iddiasında bulunuyor. Aynı bildirgede kullanılan Batı Ermenistan ifadesi de Türkiye’yi rahatsız ediyor.
 

Ermenistan yönetimi yeni anayasa için çalışmalarını sürdürüyor. Başbakan Paşinyan, son dönem yaptığı açıklamalarla, “tarihi Ermenistan” kavramı yerine “gerçek Ermenistanı” ön plana çıkarıyor ve tarihsel söylemlerin dikkatli kullanılması gerektiğini çünkü eski çatışmaları yeniden alevlendirebileceği uyarısında bulunuyor. Başbakan, tarihle ilgili yaptığı sık konuşma ve açıklamalarla Ermenistan kamuoyunu böyle bir değişime hazırlamaya da çalışıyor.
 

Paşinyan’ın gelecek sene yapılacak genel seçimlerin ardından yeni anayasayı referanduma götürmeyi planladığı kaydediliyor. Buradaki en önemli soru ise Paşinyan’ın seçimlerini kazanıp iktidarını sürdürüp sürdürmeyeceği.

PAŞİNYAN SEÇİMLERDE ŞANSLI

Paşinyan’ın politikalarını savunanların yanı sıra özellikle Azerbaycan’la yürütülen barış sürecine kuşkuyla bakan uzmanlar dahi -olağanüstü gelişmeler olmaması durumunda- Ermenistan Başbakanı’nın seçimleri kazanmasının büyük olasılık olduğunu söylüyorlar.

Açıkçası hem Türkiye hem de Azerbaycan’daki genel kanı, Paşinyan’ın iktidarda kalmasının Ermenistan ile kalıcı barış ve normalleşmenin sağlanması için büyük önem taşıdığı şeklinde.

Paşinyan’ın Azerbaycan’ın zaferiyle sonuçlanan 2020 savaşının ardından ülkesinin dış politikasını çeşitlendirmesi, Türkiye ve Azerbaycan ile diyalog arayışının yanı sıra AB ile de yakınlaşması önemli bir değişim olarak görülüyor.

ERİVAN’IN BEKLENTİSİ ALİCAN/MARGARA KAPISININ AÇILMASI

Paşinyan’ın 2026 Haziran ayında yapılması öngörülen seçimlere giden süreçte, özellikle Türkiye ile normalleşme sürecine ilişkin bazı somut sonuçları Ermenistan seçmenine göstermek istediği biliniyor.

Bu kapsamda, iki ülkenin 2022’te vardıkları Alican/Margara sınır kapısının üçüncü ülke vatandaşları ve diplomatik pasaport sahiplerinin kullanımına açılması uzlaşısının 2026’ın ilk aylarında uygulamaya geçilmesi Erivan’ın beklentileri arasında.

Sembolik önemi açısından değerli bulunan adımın daha sonra sınırın Türkiye ve Ermenistan vatandaşlarına açılması öngörüsünü güçlendireceği de kaydediliyor. Böyle bir gelişmenin Paşinyan’ın politikalarına dönük destek açısından da etkileri olacağı hesap ediliyor.

ANKARA VE ERİVAN’DAN KARŞILIKLI JESTLER

Türkiye ile Ermenistan arasında bazı konularda görünür ilerlemeler de yaşanıyor. Bunlar arasında belki de en önemlisi iki ülke arasındaki doğrudan uçuşlarını sayısının ve destinasyonun artırılması.
 

THY’nin Erivan’a gelecek seneden itibaren uçmaya başlayacağı kaydediliyor.

Bu kararların alınması sürecinde Ermenistan’ın da ülkeye girişlerde pasaporta vurulan damgadan Ağrı Dağı görselini kaldırması önemli oldu.
 

Paşinyan’ın Türkiye ve Azerbaycan’a yeni bir önerisi de var. Başbakan, Türkiye’de Zengezur Koridoru olarak bilinen, ancak resmi adı “Uluslararası Barış ve Refah İçin Trump Yolu” olan hat tamamlanana kadar Türkiye’den Azerbaycan’a kargo taşımacılığının Ermenistan üzerinden yapılmasını önerdi.
 

ERDOĞAN BAKÜ’YE GİDİYOR

Paşinyan’ın bir beklentisi de Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın gelecek sene Erivan’da yapılacak Avrupa Siyasi Topluluğu zirvesine katılımı. Ankara’ya resmi daveti ileten Erivan, Avrupa’nın önde gelen liderleriyle birlikte Erdoğan’ı da ağırlamaktan memnuniyet duyacağını kaydediyor.

Ankara’nın bu konudaki kararını gelecek sene zirve öncesi vermesi bekleniyor.

Ancak bölgedeki trafik bununla sınırlı değil. Cumhurbaşkanı Erdoğan, 8 Kasım’da Bakü’de yapılacak Zafer Bayramı kutlamalarına katılacak ve Azerbaycan Devlet Başkanı İlham Aliyev’le bölgesel konuları ele alacak. Milli Savunma Bakanı Yaşar Güler ve tüm komuta kademesinin de Bakü’de yer alması, ayrıca 6 Türk F-16 savaş uçağının da geçit törenine katılması da önemli bir mesaj olarak görülüyor.

Aynı törene Pakistan Başbakanı Şahbaz Şerif’in de katılması ve üç liderin biraraya gelmesi de öngörülüyor.